W dniu 14 listopada w Sali Koncertowej Centrum Dziecięcego „Młoda Gwardia” w Odessie odbyła się uroczystość z okazji Jubileuszu 25-lecia powstania i działalności Odeskiego Oddziału Związku Polaków na Ukrainie im. Adama Mickiewicza, połączoną ze Świętem Niepodległości.

„Dar lat to prezent, na który nie można sobie zasłużyć i którego nie można sobie kupić. Nie można go też ukryć. Nie jest on dany wszystkim w równej mierze. Zawiera radość, ale nie jest pozbawiony bólu, zawiera śmiech i łzy, przemijanie i wzrastanie. Dar ten trzeba przyjmować z wdzięcznością, dlatego że jest darem naszego życia”.

Jubileusz 25-lecia powstania i działalności Odeskiego Oddziału Związku Polaków na Ukrainie im. Adama Mickiewicza został połączony z uroczystością Święta Niepodległości. Obchody uświetnili swoją obecnością przedstawiciele władz miejskich i obwodowych Pani Jarosława Riznykowa, Pani Ludmiła Kryżałko, Konsul Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Odessie Pan Dariusz Szewczyk. Licznie zgromadzeni przedstawiciele środowisk polonijnych i mniejszości narodowych Ukrainy uczcili jubileusz kwiatami, prezentami oraz minirecitalami.

W 1990 roku zjednoczeni odescy Polacy założyli swoje Stowarzyszenie. Jednakże historia obecności Polaków na tej ziemi jest o wiele dłuższa.

Pierwsi Polacy w rejonie Odessy pojawili się około sześciuset lat temu w wyniku podbojów w ówczesnej Europie Wschodniej. Według Jana Długosza, w 1413 r. Władysław Jagiełło wysłał stąd do kraju kilka statków z pszenicą. W celu wzmocnienia swej władzy Witold Kiejstutowicz zbudował na brzegu Morza Czarnego fortyfikacje, rozbudował twierdzę Chadżybej, ulokowaną dokładnie w miejscu dzisiejszej Odessy. W polskich kronikach pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1415 r. W 1442 r. król polski przekazał zamek na dożywotnie użytkowanie kasztelanowi i staroście.

27 maja 1794 roku ukazem carycy Katarzyny II zostało założone miasto Odessa. Pierwszymi mieszkańcami byli Włosi, Niemcy, Francuzi i Polacy. Wiele polskich rodzin szlacheckich szukało tutaj lepszego życia. W Odessie bywali Julian Ursyn Niemcewicz, Józef Ignacy Kraszewski, a w roku 1825 przebywał na zesłaniu Adam Mickiewicz, to tu napisał„Sonety Odeskie”. Swój ślad w architekturze zostawili znani polscy architekci: Feliks Gąsiorowski oraz Lew Włodek, który zaprojektował słynny odeski Pasaż.

W czasach komunistycznych zakazano Polakom być Polakami. Mimo to w domach rodzinnych kultywowano polskie tradycje, mówiono i modlono się po polsku, zachowywano tożsamość narodową. Jedyną możliwością bycia razem były spotkania w kościele pod wezwaniem Świętego Pawła przy ulicy Hawannej. Przez wiele lat wspólne modlitwy pozwalały przetrwać ten trudny czas. Wszyscy w sposób szczególny są wdzięczni księdzu Tadeuszowi Hoppe za opiekę i wsparcie dla  polskiej wspólnoty.

Rozpoczynające się zmiany ustrojowe pozwoliły bezpiecznie przyznać się do swoich korzeni. Polacy zrobili to z wielką radością – założyli stowarzyszenie!

Prekursorami i inicjatorami były takie wspaniałe osoby: Szarlewicz Nela, Zajączkowska Zosia, Wanda Bielecka, Paulina Machnacz, Maria Olszańska, Ludmiła Pietrasik, Wiktor Ziedkow. Pełniąca obowiązki prezesa Pani Tatiana Filippowa uhonorowała nestorów kwiatami oraz pamiątkowymi dyplomami.

Z małego stowarzyszenia składającego się zaledwie z 8 osób, wyrosła potężna wspólnota. Dziś do jego szeregów należy ponad sześćset członków.

Z biegiem lat poszerzano działalność. W 1997 roku zainaugurowano pierwszy rok szkolny w sobotnio-niedzielnej szkole. Naukę języka polskiego rozpoczęło około 15 uczniów. Jednymi z pierwszych nauczycielek były Pani Helena Barcewicz i Pani Helena Wojcewa, obecnie profesor, doktor habilitowany, kierownik katedry języków słowiańskich na Odeskim Uniwersytecie Narodowym im. Miecznikowa. Wciąż żywa jest pamięć o pełnej ciepła Pani Agnieszce Cichockiej, wspaniałym duchu i przyjacielu odeskich Polaków. Obecnie w lekcjach języka polskiego uczestniczy ponad trzysta pięćdziesiąt osób, które prowadzi pięcioro nauczycieli, Pani Sylwia Cichoń, Pani Swietłana Zajcewa-Wełykodna, Pani Ludmiła Szepel, Pan German Dżawrow, Pan Denis Majdaniuk.

W 2013 roku szkoła została objęta Projektem „Biało-czerwone ABC. Program wspierania oświaty polskiej na Ukrainie” prowadzonym przez Fundację Wolność i Demokracja. Pomoc udzielana w ramach projektu dała możliwość wzbogacenia organizowanych przez Związek Polaków na Ukrainie Oddział im. A. Mickiewicza w Odessie wszelkich imprez oraz uroczystości o charakterze patriotycznym. Dzięki wsparciu finansowemu i merytorycznemu organizowane przez nas przedsięwzięcia mogą mieć większy wymiar oraz bogatszą oprawę.

Działa chór „Polskie Kwiaty”, którego pierwszym kierownikiem była Pani Wanda Bielecka, a obecnie jest solistka Ukraińskiego teatru Pani Swietłana Samojlenko. Od wielu lat chór zdobywa nagrody na konkursach i festiwalach zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie. W jego ślady idzie chór dziecięcy, któregokierownikiem jest Pani Lolita Kirilenko.

Od roku 2007 z inicjatywy Pani Agnieszki Cichockiej, nauczycielki języka polskiego, w Stowarzyszeniu rozpoczęło działalność „Studio Teatralne”. W stowarzyszeniu zaprezentowano m.in. „Dziady” Adama Mickiewicza oraz „Damy i Huzary” Aleksandra Fredry. Obecnie „Studio Teatralne” to kilka zespołów aktorskich w różnych grupach wiekowych.

Członkowie Stowarzyszenia rozwijają swoje malarskie talenty w kółku artystycznym pod merytoryczną opieką Pani Alicji Gruszkiewicz. Ich prace można podziwiać w siedzibie,która znajduje się przy Aleksandrowskim prospekcie.

Pani Swietłana Samojlenko wraz z członkami zespołów artystycznych działających przy Stowarzyszeniu w sposób szczególny, poprzez taniec ipiosenkę uhonorowali Pana Tadeusza Załuckiego, wieloletniego prezesa, a Młodzieżowe Studio Teatralne „Polot” zaprezentowało układ taneczny.

Od ćwierćwieczamożnajuż głośno świętować wszystkie polskie uroczystości. Co roku członkowie związku przygotowują patriotyczne koncerty dla mieszkańców Odessy, dzięki nim poznają historię i polskie tradycje.

Na koniec uroczystości uczniowie, chór „Polskie Kwiaty”, chór dziecięcy i Studia Teatralne zaprezentowali krótki montaż słowno-muzyczny z okazji Święta Niepodległości. Praca w stowarzyszeniu to dla wszystkich jego członków honor i wielka radość, a wciąż powiększające się grono miłośników Polski i Polaków stanowi najwyższą nagrodę.

Sylwia Cichoń
Swietłana Zajcewa-Wełykodna
Zdjęcia: Włodzimierz Nikulin

Szkoła sobotnio-niedzielna przy Oddziale Związku Polaków im. Adama Mickiewicza w Odessie jest objęta opieką merytoryczna i finansową Fundacji Wolność i Demokracja, realizowaną w ramach projektu “Biało-czerwone ABC. Program wspierania oświaty polskiej na Ukrainie”. Celem projektu jest podniesienie poziomu nauczania języka polskiego i wiedzy o Polsce.

---

Projekt „Biało-czerwone ABC. Program wspierania oświaty polskiej na Ukrainie” jest współfinansowany ze środków finansowych otrzymanych z Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania „Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2015 r.”