Olga Banit, Kijów, Ukraina

Marta Wołosiewicz, Warszawa, Polska

Kurs edukatorski dla nauczycieli z Ukrainy 

18 czerwca – 11 lipca 2015 r.  Warszawa

Uczenie się przez całe zycie – hasło na dziś dla wszystkich

Współczesny świat zmienia się tak szybko, że każdy, bez względu na wiek, musi zawsze uczyć się czegoś nowego, zdobywać nowe umiejętności, doskonalić swoje kwalifikacje. Jest to szczególnie ważne w prszypadku nauczycieli, ponieważ jednym z ich celów jest są prszekazywanie wiedzy uczniom, pomocą najnowszych technologii. Ponadto, nauczyciele mogliby dużo skorzystać na siebie wzajemnym uczeniu się, praktyk wymianie doświadczeń. Dzięki temu lepej i skuteczniej będą uczyć innych. 

Możliwości szkolenia są zawsze

W zakresie międzynarodowej integracji kulturowej i edukacyjnej realizuje się wiele projektów dotyczących kształcenia nauczycieli. Jeden z nich, „Kurs edukatorski dla nauczycieli języka polskiego na Ukrainie”, odbył się w dniach od 18 czerwca do 11 lipca 2015 roku w Warszawie, pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej Polski i Fundacji„Wolność i Demokracja”.

 Koordynatorzy projektu Lilia Luboniewicz i Andrzej Pery (od lewej) oraz Sekretarz Fundacji „Wolność i Demokracja”– Robert Czyżewski (od prawej)

Celem kursu było zapoznanie ukraińskich nauczycieli języka polskiego z nowoczesnymi teoriami i wiedzą o specyfice kształcenia dorosłych oraz zaproponowanie serii szkolenia warsztatów pokazujących, jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce. Do badania zaproszono nauczycieli polskich szkół na Ukrainie, szkół sobotnio-niedzielnych, studentów, którzy uczą się języka i literatury polskiej, liderów polskich stowarzyszeń z różnych miast Ukrainy (Dniepropietrowsk, Dneprodzerzinsk, Odessa, Chersoń, Kijów, Lwów, Chmielnicki, Żytomierz, Winnica, Łuck, Czerniowce, Użhorod itd.)

Grupa nauczycieli z Ukrainy (30 osób) z trenerami i przedstawicielami Fundacji „Wolność i Demokracja”

Nauczyłem się– uczę innych

Projekt został zrealizowany pod kierunkiem profesjonalnych trenerów:

Andrzeja Pery (trenera z wieloletnim doświadczeniem w nauczaniu dorosłych, mającego doświadczenie w pracy w kuratorium oświaty, Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli oraz w Ministerstwie Edukacji Narodowej, w którym odpowiadał za system doskonalenia zawodowego nauczycieli; eksperta w wielu programach systemowych organizowanych w ramach środków z UE, członka Zespołu ds. Strategii przy Minister Edukacji Narodowej);

Cecylię Mirelę Nawrot (edukatora, trenera, eksperta, wykładowcę, członka Zespołu ds. Strategii przy Minister Edukacji Narodowej, autora programów rozwojowych dla placówek oświatowych, dyrektora przedszkola w Gliwicach);

Zofię Domaradzką-Grochowalską (psychologa społecznego, coacha i trenera, specjalizującą się w pracy z dorosłymi z zakresu psychologii zmiany/motywacji i rozwoju osobistego; wśród jej klientów znajdują się pracownicy systemu oświaty (dyrektorzy, nauczyciele, specjaliści, pracownicy administracji), pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, pracowni służby zdrowia (lekarze, urzędnicy ZUS), pracownicy wyższego i średniego szczebla menadżerskiego firm biznesowych i in.);

Martę Wołosiewicz (nauczyciela języka angielskiego i francuskiego, tłumacza, trenera i eksperta w zakresie kształcenia językowego, współpracującą z Ośrodkiem Doskonalenia i Kształcenia Ustawicznego „Partner”).

       

Trenery: Andrzej Pery, Cecylia Mirela Nawrot, Zofia Domaradzka-Grochowalska, Marta Wołosiewicz

Zdolność dorosłych do zmiany

Kurs był intensywny i ciekawy. Obejmował sześć modułów. Moduł 1 poświęcony był zapoznaniu z kategoriami dorosłych studentów. Interesujące było omówienie specyfikię edukacji dorosłych, psychicznych i fizjologicznych cech dorosłych studentów, współczesnych teorii uczenia. Najważniejszym warunkiem udanej edukacji jest gotowość do zmiany. Zmiany zawsze występują w przyrodzie, w społeczeństwie, w życiu każdego człowieka. Jest to proces trudny, ponieważ sprawia, że człowiek musi odejść od tradycyjnych sposobów życia i poszukiwać nowych. Człowiek czuje się niekompetentny na początku, prześladuje go obawa przed popełnieniem błędu i wyśmianiem. Jedną z głównych zasad uczenia dorosłych jest stworzenie środowiska, w którym każdy rozumie, że błędy są krokiem do sukcesu – bardziej większe,większy osiąga sięsukces. Poczucie bezpieczeństwa i zaufania dzięki wsparciu trenerów, pomogły uczestnikom pokonać bariery strachu i pomyślnie przejść dalej. 

Psychologia stosunków międzyludzkich

Moduł 2 o nazwie „Efektywny edukator lub psychologiczne umiejętności pracy edukatora” – pod kierunkiem Zofii Domaradzkiej-Grochowalskiej obejmował umiejętności psychologiczne związane z rozwojem umiejętności komunikacji interpersonalnej, wyrażaniem opinii, rozwiązywania konfliktów, profesjonalnej prezentacji i autoprezentacji; w tym module uczestnicy nauczyli się rozpoznawać objawy i przyczyny stresu, opracowali metody radzenia sobie ze stresem, rozwijania pewności siebie, nauczyli się wyznaczać cele i tworzyć plan rozwoju osobistego. Szkolenie miało formę interaktywnych zajęć: pracy w parach i zespołach.

   

Praca z Zofią Domaradzką-Grochowalską

Zwykle na początku każdy jest zainteresowany tym, aby prawidłowo zrozumieć i wykonać ćwiczenia, więc nie zawsze koncentruje się na tym, aby zapamiętać pozostałych uczestników. Trenerzy pokazali różne metodami radzenia sobie z takimi sytuacjami, np, każdy uczestnik podajeimiona wszystkich poprzednich i dodaje swoje imię. Ciekawym ćwiczeniem było prezentowanie siebie i innych. Okazało się, że może w łatwiejszy i ciekawszy sposób prszestawić kolegę lub koleżankię, niż oni prszestawiają siebie samych. Po prezentacji uczestników po kolei każdy wywołuje pewne cechy, za pomocom których pozostali muszą odgadnąć, o kim mówiono. Elementy poznawnia siebie i innych występowały nie tylko na początku warsztatów, ale również we wszystkich kolejnych dniach.

Jednym z ważnych elementów warsztatów było to, że uczestnicy nie dzielili się, a łączyli w zespoly za pomocą różnych ćwiczeń: rysunków, rymów, kolorowych ponumerowanych naklejek. Do innych zadań, uczestnicy byli angażowani według podobnych cech lub preferencji, takich jak znaki zodiaku, miesące urodzenia lub ulubionych fanów filmów, piosenek i td. Wszystkie te metody miały na celu łatwiejsze i szybsie poznanie siebie nawzajem.

 Projekty mogą być zrealizowane

Moduł 3 został zaprojektowany tak, aby nauczyć uczestników pisania projektów edukacyjnych. Trener Robert Osieckiw prosty, jasny i zrozumiałysposób wyjaśnił proces pisania projektu za pomocą  danego shematu. Pozornie wydaje się, że bardzo łatwo jest napisać projekt: trzeba zdecydować, co robimy (temat), dla kogo to robimy (cele), jak powinno być (program), gdzie i kiedy (czas i miejsce), kto będzie realizował projekt (organizatorzy, uczestnicy) oraz w jaki sposób i ile potrzebujemy pieniędzy.

Grupa została podzielona na 4 zespoły i każdy zespół opracował własny projekt. Opracowane w zespołach projekty były przedmiotem dyskusji, następnie zostały uzupełnione i poprawione. W końcowym etapie projektu każdy zespół został poddany ewajuacji przez zespół ekspertów i konkurs ogłoszono zwycięzcę. Umożliwiło to każdemu uczestnikowi prseżycie roli zarówno autora projektu, eksperta,  jak i sęndzi.

Po zakończeniu modułu każdy zespół otrzymał możliwość uzupełnienia i udoskonalenia swojego projektu. W wyniku aktywnej i owocnej pracy obu gróp prowadzonych przez trenera Roberta Osieckiego powstało 8 projektów, które każdy uczestnik może zrealizować, dostosowując ję do warunków lokalnych. Projekty dotyczyły takich zagadnień, jak wyjazdy i wycieczki, konferencje i działania całej szkoły, wizyty studyjne, szkolenia emerytńw, w zakresie znajomości i obsługi komputera (E-emeryt).

Prezentacja projektu „E-emeryt”

Poprawna polszczyzna

Moduł 4 z doskonalenia jęnzuka polskiego prowadziła Marta Wołosiewicz. Moduł obejmował takie zagadnienia, jak poprawność językowa, zasady tworzenia różnego typu dokumentów i pism urzędowych, najważniejsze zasady pisania CV i listu motywacyjnego oraz ćwicenia na pamięć i koncentrację. Na początku Marta zwróciła uwagę na kulturę języka polskiego, zaprezentowała tablicę słów i zwrotów, w których najczęściej popełniane są błędy, również przez rodzinnych użytników języka.Następnie uczestnicy zapoznali się z cechami stylu formalnego i nieformalnego w języku polskim. W zespółsch pracowali nad CV i listami motywacyjnymi, w parach przygotowywali formalne listy i e-maile, zaproszenia i pozdrowienia, oświadczenia, raporty, wnioski, wyjaśnienia, itd. Uczestnicy ćwiczyli także swoją pamięć porównując skuteczność w zapamętywaniu słów i metodami tradycyjnymi i z użyciem wyobrażni.

 

 

Praca w grupie i z grupą

Moduł 5 dotyczył pracy zespołowej: zespołu i jego rozwoju, ról w zespole, konfliktów i metod ich rozwiązywania, etapów powoływania zespołu. Cecylia Nawrot zapoznała uczestników z podstawową wiedzą na temat roli zespołu, jego funkcji, dynamiki rozwoju. Dalej wszyscy uczestnicy za pomocą ankiet, testów i ćwiczeń praktycznych prowadzili analizę potrzeb diagnostycznych jednostki i zespołu, analizowali procesy zespołowe oraz ich etapy, rozwijali zdolność do konstruktywnego reagowania na konflikty, które pojawiają się w zespole, uczylisię skutecznie komunikować w różnych sytuacjach społecznych, zmieniając swoje zachowanie w zależności od okoliczności. Celem tego modułu było przygotowanie uczestników do pracy z grupą dorosłych, rozwijanie umiejętności korzystania z dynamiki grupowej w pracy edukacyjnej w zakresie planowania i realizacji zadań zawodowych.

Grupa stopniowo przechodzi swój cykl życia i zmienia się w zespół. Pierwszy etap to utworzenie zespołu. Towarzyszy temy nastrój miesiąca miodowego, charakteryzujący się przesadną grzecznością, entuzjazmem, miłym nastawieniem do innych uczestników, radośći z małych osiągnięć. Następnie zespół wchodzi w drugą fazę rozwoju, zwaną dojrzewaniem. Następyje podzial ról. Uczestnicy zaczynają się poznawać. W procesie konfigurowania pracy zespołowej mogą pojawić się różne nieporozumienia, życiowe dyskusje i debaty, a nawet konflikty. Na tym etapie stozowanie różnych metody współpracy jest pierwszym drużynowym osiągnięciem. Trzeci etap – normalizacja zespołu. Charakteryzuje się wzajemnym zaufaniem, dobrą atmosferą pracy, koncentruje się na omawianiu problemów i osiąganiu celów. Czwarty i ostatni etap to zakończenie cyklu. Zespół koncentruje się na ocenie, zrozumieniu osiągnąć, dyskutowaniu o dalszej współpracy, planowaniu nowych działań. Uczestnicy, którzy stali się przyjaciółmi, rozumieją, że musząsię rozstać. Z poczuciem satysfakcji z pracy i poczuciem wartości łączy się święto pożegnania i odjazdu.

Ciekawe było ćwiczenie „Podróż do Paryża”, w którym każdemu zespołowi zostały podane częściowe informacje, a w celu realizacji zadania grupy uczestnicy musieli sięzjednoczyć. Ponadto, w przerwach między zadaniami trenerzy proponowali różne ćwiczenia z zakresu skoordynowania działań zespołu, takie jak porządkowanie karty za schematem, zamiana miejsc z jednym pustym miejscem, ulożenie wieży z krzeseł. Energiczne i zabawny były ćwiczenia na skojażenia. Każdy uczestnik wybierał trzy osoby i odpowiadał na następne pytanie: „Jeśli człowiek byłby transportem (budynkiem, jedzeniem) – to jakim konkretnie?” To ciekawe zobaczyć siebie oczami innych.

Zajęcia z Mirelą upłynęły w miłej atmosferze, uwaga i opiekawzględem każdego uczestnika sprzyjały do otwartego dialogu, wymiany doświadczeń, poprawnego mówienia.Uczestnicy zaskakiwani byli niecodziennymi niespodziankami: w środku upału nieoczekiwaną i miłąniespodziankę zorganizował Andrzej Pery, czestując wszystkich pysznymi lodami.

Miłe niespodzianki

Na warsztatach uczestnicy mieli okazję poznać role, jakie każdy z nich odgrywa w grupie. W zespole ujawnili się dyplomaci, łagodzący wszelkie napięcia; artyąci, który są kreatywni i oryginalni; mędrcy, który kierują się logiką i wiedzą; reporterzy, którzy nigdy nie są zmęczeni i zawsze pierwszi przygotowują sprawozdanie z realizacji zadań; doradcy, którzy zapewniają komfort i gotowi są w każdej chwili do pomocy innym; mistycy, przenoszący słuchaczy w inny wymiar, dodający trochę tajemnicy, uroku i elegancji; a także przywódcy, którzy mogą pracować na dużą skalę, z entuzjazmem, śmiało stawiać ambitne zadania. Badanie potwierdziło najwyższy etap rozwoju zespołu, zwanego „chórem”.

W ostatnim dniu tego modułu uczestnicy mieli za zadanie opracować i przedstawić scenariusz imprezy z pewnę grupą osób dorosłych. W wyniku aktywnej i owocnej pracy w grupach przedstawili 5 ekscytujących scenariuszy lekcji na tematy aktywnych metod w nauczaniu dorosłych, gier i zabaw, zachowaniea zespołu, rozwiązywania konfliktów, wypalenia zawodowego, zarządzania czasem itd.

Omówienie strategii

Moduł 6 dotyczył kwestii ogólnych, kompetencji instytucjonalnych w pracy edukatora: systemu edukacji w Polsce, zwłaszcza istotnych cech ukraińskiego systemu edukacji, aktualnych trendów w edukacji, zarządzania projektami edukacyjnymi, ważnych cech, warunków i trendów kształcenia nauczycieli, roli edukatora w usprawnienie systemu, głównych celów i zadań polskiej edukacji na Ukrainie. Celem modułu było przygotowanie uczestników kursu do współpracy i tworzenia sieci kontaktów z instytucjami i organizacjami. Na zakończenie uczestnicy z trenerami dyskutowali na temat strategii szkolnictwa polskiego na Ukrainie.

Podczas dyskuji na temat strategii szkolnictwa polskiego na Ukrainie

Po zakończeniu każdego modułu przeprowadzono ankiety, otwarte dyskusje na temat stopnia realizacji celów modułu, uogólnienie wiedzy i nabytych umiejętności, ustalenie poziomu zadowolenia uczestników, spełnienia ich oczekiwań i potrzeb W ostatnim dniu zajęć cała grupa pracowała razem nad ocenią kursu edukatorskiego za pomocą cyklu Kolba.

Uczestnicy podsumowywali doświadczenie (etap 1 cyklu); przeanalizowali, czego nie udało się zrealizować; decydowali w sprawie tego, na co jeszcze należy zwrucić uwagę (etap 2); pokazali, jaką zdobyli wiedzę i nad czym trzeba jeszcze efektywnie pracować (etap 3); planowali,w jaki sposób będą stosować tę wiedzę w ich działalności zawodowej (etap 4). Wyniki każdego z czterech zespołów dla każdego etapu cyklu Kolba zostały zapisane na arkuszach papieru i przedstawione do publicznej dyskusji.

 

Olga z Kijowa prezentuje wyniki pracy w grupie

W ramach kursu edukatorskiego uczestnicy odwiedzili WCIES – Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Metodyki centrum Barbara Płocińska i Ewa Pawlic-Rafałowska pracowały z ukraińskimi nauczycieli nad metodyką nauczania języka polskiego, uczyły ich wybierać i dostosowywać materiały metodyczne do lekcji. Wspólnie z dyrektorem WCIES Arkadiuszem Walczakiem i metodyczką Izabelą Witczak uczestnicy omawiali zajęcia pozalekcyjne. Ze względu na aktywną pracę w niewielkich grupach składających się z 6 osób opracowano i przeanalizowano 5 scenariuszy działań, które uczestnicy mogą wykorzystać w swoich szkołach. 

Z pośród uczestników kursu edukatorskiego byli studenci z Drohobycza, dla których bardzo ważnym było doskonalienie z nauczania języka polskiego jako obcego.

 Studenci z Drohobycza: (od lewej) Ludmiła z Połonnego, Kasia z Użhoroda, Marija z Chmielnickiego, Irena z Łucka

Nauczanie to nie wszsystko

Po szkolieniach uczestnicy delektowali się kawą i lodami w wyjątkowych kawiarniach na Starym Mieście. Poza szkoleniami odbyłi się również wycieczki po Warszawie pod przewodnictwem Roberta Osieckiego i Roberta Czyżewskiego. Z Martoj Wołosiewicz uczestnicy kursu poszedli na nocny spacer po Warszawie, a Mirela Navrot zorganizowała wycieczkę do Wyższej Szkoły Kosmetologii. Uczestnicy wybrali sią także z Mirelą do kina w centrum handlowym “Arkadia”. Francuski film “Porozumiewanie się bez słów” zrobił nawszystkich ogromne wrażenie. Prawdziwym świętem był piknik na łonie przyrody. Obchodzono także urodziny – z tortami i prezentami (to kolejna miła niespodzianka od organizatorów). W weekendy żądni wrażeń Ukraińscy postanowili na własną rękę pojechać do Torunia, a także do Pragi. Inni odwiedzali muzea i parki, zoo, Centrum Nauki Kopernik, platformy widokowe w bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego oraz festiwal muzyczny (słuchanie Chopina w Łazienkach). Wieczorem oglądali multimedialny poksz fontann.

  

    

W ramach kursu organizatorzy przeznaczyli pieniądze na zakup ksiązek. Jednak prawdziwym kulminacyjnym momentem dla uczestników była wiadomość, że mają możliwość wybrać potrzebne książki do pracy zafundowane przez włascicieli hotelu. Oczywiście nauczyciele wybrali tak dużo pozycji, że pojawiło się pytanie: w jaki sposób dostarczyć książki do domu. Tutaj na wszystkich czekała miła niespodzianka: organizatorzy kursu przyszli im z pomocą, kupili pudełka do pakowania i zorganizowali transport na Ukrainię.

   

Uczestników zakwaterowano w bardzo wygodnym hotelu „Amicus Dom Pielgrzyma”, który znajduje się w pobliżu kościoła św. Stanisława Kostki, gdzie pochowany został znany nie tylko w Warszawie, ale także w całej Polsce bojownik o wolność i solidarność ksiądz Jerzy Popieluszko.Oprócz zabawy, zdobytej wiedzy i rozwiniętych umiejętności, wszystkie materiały szkoleniowe w całości, wyniki pracy zespołoweji wiele innych ciekawych rzeczy uczestnicy otrzymali na nośnikach elektronicznych.

Wyniki i oczekiwania

Koiejne moduły, związane z praktycznym zastosowaniem wiedzy, odbyły się we wrześniu we Lwowie (Brzuchowicach). Uczestnicy prowadzili własne warsztaty, odbyły się dyskusje i ewaluacje oraz omówiono kwestię planowania i prowadzenia samodzielnej praktyki. Dzięki kursowi edukatorskiemu uczestnicy nie tylko umieją przygotowywać świetnie scenariusze lekcji i wybierać jak najlepsze materiały dla swoich uczniów, ale także szkolić nauczycieli w zskresie wykorzystywania interaktywnych form pracy. Uczestnicy stali się profesjonalnymi trenerami, którzy mogą w znaczący sposób prszyczynić się do podwyższania jakości nauczania i doskonalenia nauczycieli na Ukrainie.