Olga Banit

Szanowni Państwo!

Chcę Państwu zaprezentować wycieczkę wirtualną

Kijów – miasto kościołów i polskich śladów…

 Kijów to ponad 5-milionowe miasto, położone nad Dnieprem, zostało założone w V wieku naszej ery. Dziś Kijów stanowi dumną kolebkę cywilizacji słowiańskiej sławną z licznych cerkwi ze złotymi kopułami, świętych pieczar skrywających zmumifikowane szczątki mnichów oraz zalesionych pagórków wznoszących się po obu stronach Dniepru.

  

Zaczynamy wycieczkę wirtualną od wydarzeń historycznych.

Pierwszy kontakt Kijowa z Polską miał miejsce w roku 1018, kiedy to książę Bolesław Chrobry wyszczerbił swój miecz o kijowskie Złote Wrota.

 

Proszę Państwa zobaczyć ten zabytek architektury.

Złote Wrota, czy też Złota Brama, to fragment monumentalnych średniowiecznych murów miasta. To właśnie one strzegły wjazdu do Kijowa od XI wieku. Dzisiejsza forma architektoniczna Złotej Bramy to efekt pracy architektów i historyków. Oryginalna Brama nie zachowała się w stopniu pozwalającym na jej dokładne odtworzenie. Brakuje też szczegółowych jej opisów. To co możemy podziwiać odbudowano w roku 1982, dla uczczenia obchodów 1500-lecia Kijowa. Mimo że Brama nie jest autentycznym zabytkiem, to zwiedzana jest jakby stanowiła rzeczywisty relikt dawnych dni.

Proszę Państwa, wracamy do wydarzeń historycznych.

W drugiej połowie XIV wieku, w roku 1363, książę litewski Olgierd Giedymin włączył miasto do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwszy drewniany zamek na Górze Zamkowej zbudowali Litwini w latach 1370-1380. W roku 1387 dominikanie rozpoczęli budowę katedry katolickiej, a w roku 1397 Kijów stał się siedzibą diecezji katolickiej.

  

Później, w okresie pomiędzy zawarciem Unii Lubelskiej w roku 1569 a podpisaniem rozejmu w Andruszowie, kończącym wojnę z Rosją, Kijów znajdował się w granicach Rzeczypospolitej i do roku 1659 był stolicą województwa kijowskiego. Niestety niewiele dokumentów i śladów zachowało się z tego czasu.

Dlatego, proszę Państwa, przenosimy się przez kilkaset lat – na początek XX wieku.

W roku 1918, w Kijowie ogłoszono powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej i stoczono ciężkie boje z bolszewikami.

Przypomnijmy, proszę Państwa, jak to się wtedy toczyło.

Wojna polsko-bolszewicka rozpoczęła się 14 lutego 1919 r. Jej przyczyną był konflikt pomiędzy odradzającą się po 123 latach zaborów Rzeczpospolitą a Rosją bolszewicką o kształt polskiej granicy wschodniej i utrzymanie niepodległości II RP.

Zgodnie z umową Polska miała pomóc Ukrainie w odzyskaniu niepodległości, co oznaczało automatyczne zawarcie sojuszu polityczno-wojskowego. Po ustanowieniu państwa ukraińskiego w Kijowie polskie oddziały miały wycofać się i wrócić za Zbrucz. To była część pewnego historycznego ustępstwa. Szczegółowe ustalenia umowy z Ukraińską Republiką Ludową zostały jednak zachowane w ścisłej tajemnicy. Do wiadomości publicznej przekazano jedynie informację, że Polska uznaje prawo Ukrainy do niepodległego państwa, a za przywódców Ukraińskiej Republiki Ludowej uznaje Dyrektoriat, kierowany przez Petlurę. A więc, do odnotowania pozostaje jeszcze rok 1920, kiedy to oddziały marszałka Piłsudskiego triumfalnie wkroczyły do miasta obwieszczając powstanie niepodległej Ukrainy.

    

Warto dodać, iż do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości, w roku 1918, Kijów był jednym z najważniejszych ośrodków polskości na dawnych wschodnich ziemiach przedrozbiorowych.

Na tamtejszym uniwersytecie kadrę naukową i studencką tworzyli początkowo prawie wyłącznie Polacy. Studenci i wykładowcy ukraińscy i rosyjscy stanowili w tamtych latach zaledwie około 10% całej społeczności akademickiej. Natomiast sam Kijów, w sensie kulturowym, był w ponad połowie miastem polskim.

Dzielnicę Łypki zamieszkiwała niemal wyłącznie, obok rosyjskiej, arystokracja polska. Tam znajdowały się posiadłości magnackie Potockich i Branickich. Podobnie było z życiem teatralnym opierającym się niemal wyłącznie na polskich wędrownych trupach.

   

Centrum    jednej z polskich dzielnic Kijowa była ulica Kościelna, przy której znajdował się katolicki kościół pw. św. Aleksandra.

Zapraszam Państwa przejść tą ulicą i zobaczyć kościół św. Aleksandra.

   

Rzymskokatolicka świątynia zbudowana w latach 1817-1842 na planie krzyża, z kopułą na skrzyżowaniu naw w stylu klasycystycznym. Kościół znajduje się na terenie dawnej dzielnicy polskiej gminy kupieckiej na Lackiej Słobodzie (Woli Polskiej), Placu Niepodległości i Bramy Lackiej, przy ulicy Kościelnej 17. Historyczna dzielnica kijowskiego grodu Jarosława, był to dawny dystrykt polskiej gminy kupieckiej, rzemieślniczo-targowej na Starym Mieście, ośrodek handlu, położony nad Dnieprem. Obecnie w tym miejscu znajduje się główna arteria Kijowa – Сhreszczatyk oraz Plac Niepodległości. Gmina położona była między Złotą i Lacką bramami.

    

Na przełomie XIX/XX wieku rozpoczęła się budowa kolejnego kościoła katolickiego w Kijowie, pw. św. Mikołaja. Został on zbudowany w latach 1899–1909 według projektu Władysława Horodeckiego (według innej wersji Horodecki miał tylko korygować plan innego architekta Stanisława Wołowskiego). Neogotycki kościół rzymskokatolicki położony w pobliżu centrum. Był użytkowany przez katolicką społeczność Kijowa do 1936, gdy zamknęły go władze radzieckie przeznaczając na pomieszczenia gospodarcze. W 1978 Rada Ministrów USRR przekazała budynek na cele muzyczne, od tego czasu odbywają się tu koncerty muzyki organowej. Starania ukraińskich katolików o zwrot świątyni dotychczas kończyły się niepowodzeniem, choć od 1991 w kościele regularnie odbywają się nabożeństwa. 25 czerwca 2001 roku kościół odwiedził papież Jan Paweł II w ramach swej pielgrzymki duszpasterskiej na Ukrainę.

Na przełomie stuleci, żyło w Kijowie ok. 40 tys. Polaków. Liczba ta sięgnęła 100 000 w roku 1915, co stanowiło 25% wszystkich mieszkańców Kijowa. Polacy należeli do najbogatszych mieszkańców miasta. Działało tam wiele filii i sklepów z Warszawy. Na 142 cukrownie połowa należała do polskich właścicieli. W mieście największą księgarnią i jednocześnie magazynem książkowym były zabudowania Leona Idzikowskiego – księgarza i wydawcy. On wydał ponad 100 tłumaczeń oryginalnych dzieł polskich, a jego zbiory liczyły setki tysięcy książek.

     

Ponadto w Kijowie działało wiele polskich zakładów przemysłowych, szkół prywatnych, pracowniczych, gimnazjów, teatrów, sklepów i firm, siedzib gazet, także wydawnictw codziennych – np. „Dziennika Kijowskiego”, którego nakład wynosił średnio około 5 tys. egzemplarzy.

Wkład społeczeństwa polskiego w życie miasta był drastycznie eliminowany po upadku powstania styczniowego. Polska społeczność miasta ostatecznie przestała odgrywać w nim znaczącą rolę i zeszła na stanowisko marginalne. Obecnie w Kijowie mieszka około 7 tys. Polaków.

 

Będąc w Kijowie warto też choc na chwile zatrzymać się na Placu Niepodległości, pospacerować główną aleją – Chreszczatyk,

 

zobaczyć Pocztę Główną czy Filharmonię Narodową,

  

odnaleźć starożytną duszę miasta w Klasztorze Pieczar i Soborze Mądrości Bożej (te kijowskie zabytki wpisane zostały na listę zabytków UNESCO),

  

zajrzeć na Andrijewski Zjazd, który jest centrum mieszczańskiego Kijowa sprzed rewolucji.

 

Są tam ekspozycje sklepowe oraz przepiękne wnętrza mieszczańskie ukazujące wielokulturowość Ukrainy, są tam wreszcie ślady po dawnych Ukraińcach oraz po Polakach, Rosjanach i Żydach, którzy razem tworzyli dawny klimat miasta.

 

Serdecznie zapraszam Państwa do spędzenia wielu niezapomnianych chwil podczas rzeczywistej jedno- dwu- lub trzydniowej wycieczki po Kijowie, którą z wielką przyjemnością dla Państwa przeprowadzę.