Jagoda Woźniak nauczyciel języka polskiego i bibliotekarz w Szkole Podstawowej nr 2 w Łęcznej (woj.lubelskie, Polska)

 

W związku z obchodami w 2016 roku setnej rocznicy śmierci Henryka Sienkiewicza w naszej szkole zorganizowano szereg imprez; konkurs wiedzy o nobliście, konkurs plastyczny (polegający na wykonaniu ilustracji do wybranego utworu pisarza), udział w akcji Narodowe Czytanie „Quo vadis” oraz lekcja otwarta języka polskiego, w której udział wzięły klasy: VI a, VI c, V d. W czasie tego spotkania, które odbyło się w szkolnej bibliotece, sam Mistrz udzielił wywiady szkolnej dziennikarce Kasi i opowiedział o swoim życiu, działalności literackiej i społecznej. Bohaterowie niektórych utworów Sienkiewicza ożyli i w sposób zabawny przybliżyli swoje losy i przygody. Nie zabrakło piosenek nawiązujących do pisarstwa noblisty, oryginalnych strojów oraz kostiumów. Uczniowie – widzowie uważnie słuchali w oczekiwaniu na zapowiedziany quiz z nagrodami. Na koniec głos zabrał pan dyrektor, który zachęcał do lektury dzieł Sienkiewicza.

 Scenariusz lekcji otwartej z języka polskiego

 

Temat lekcji: Śladami mistrza – rzecz o Henryku Sienkiewiczu

Czas trwania: 45 min., 9.12.2016

Klasy: VI a, VI c

Osoby prowadzące: Anna Ł., Jagoda Woźniak

Cele lekcji: – poznanie życia i twórczości Henryka Sienkiewicza – włączenie się w obchody setnej rocznicy śmierci pisarza

Metody i formy pracy: rozmowa dydaktyczna, prelekcja, wywiad, quiz, recytacja, inscenizacja, piosenka

Środki dydaktyczne: karta pracy, rekwizyty i stroje (wykorzystane w inscenizacji)

Przebieg lekcji:

1. Wprowadzenie; powitanie uczestników zajęć, podanie tematu i celu lekcji.

Prelekcja dotycząca życia i twórczości Sienkiewicza.

2. Wywiad z Sienkiewiczem (przygotowany przez dwoje uczniów):

Dziennikarz:

Witam pana bardzo serdecznie. Dziękuję, że przyjął pan nasze zaproszenie i wśród licznych zajęć znalazł czas, by nas odwiedzić.

Sienkiewicz:

Dzień dobry, witam wszystkich i dziękuję za zaproszenie. To dla mnie przyjemność spotkać się z czytelnikami moich książek.

D. Czy mógłby pan przybliżyć swoje dzieciństwo?

S. Tak, urodziłem się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Litwie, nadano mi imiona: Henryk, Adam, Aleksander, Pius. Wkrótce z rodzicami opuściłem Litwę i znalazłem się w Warszawie, tam uczęszczałem do gimnazjum. Gdy miałem siedemnaście lat, pragnąłem wziąć udział w powstaniu styczniowym, ale uznano, że jestem zbyt młody i nie pozwolono mi przystąpić do walk. Egzamin maturalny zdałem w 1865 roku. Przyznam szczerze, że uczniem byłem średnim… inne przedmioty szkolne, poza historią, odpuszczałem sobie… Ale książki kochałem zawsze i bardzo dużo czytałem.

D. Jakie studia pan ukończył?

S. Moi rodzice pragnęli, abym został lekarzem, dlatego zgodnie z ich wolą dostałem się na wydział lekarski, jednak po kilku miesiącach przeniosłem się na filologię. Niestety, żadnych studiów nie udało mi się ukończyć.

D. Kiedy nastąpił pana debiut literacki?

S. Była to powieść obyczajowa pod tytułem „Na marne”, ukazała się w 1872 roku, w tym samym czasie wydałem również „Humoreski z teki Worszyłły” pod pseudonimem Litwos.

D. Wiem, że wiele pan podróżował. Proszę powiedzieć, gdzie pan bywał.

S. Odwiedziłem większość państw europejskich. Pracowałem jako korespondent Gazety Polskiej, dzięki czemu poznałem Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, byłem również w Afryce.

D. To bardzo ciekawe. Czytałam również, że angażował się pan w działalność polityczną związaną ze szkolnictwem.

S. Tak. W roku 1901 wystąpiłem z odezwą w sprawie dzieci polskich we Wrześni, rozpoczynając w ten sposób kampanię przeciwko nadużyciom władz pruskich. Napisałem też list otwarty do rosyjskiego ministra w sprawie autonomii szkolnictwa polskiego.

D. To naprawdę godne pochwały. Proszę nam powiedzieć, czy czuł się pan doceniany i zauważany z powodu ogromnej aktywności literackiej a także społecznej.

S. Muszę przyznać, że Polacy doceniali mnie bardzo, szczególnie za to, że pokrzepiałem ich serca i z okazji 25-lecia mojej pracy otrzymałem majątek ziemski Oblęgorek koło Kielc. Oblęgorek oczarował mnie zupełnie, z powodu dużej ilości drzew, kwiatów, zieleni. Tam napisałem między innymi powieść „W pustyni i w puszczy”. Moją działalność doceniono również poza granicami kraju. Otrzymałem order Legii Honorowej przyznany mi przez rząd francuski, przyjęto mnie w poczet Serbskiej Akademii Nauk i rzymskiej „Arkadii”.

D. Nie wspomnieliśmy jeszcze o roku 1905…

S. Tak, w 1905 roku otrzymałem najbardziej prestiżową nagrodę, zostałem laureatem literackiej nagrody Nobla za „wybitne osiągnięcia pisarskie w literaturze epickiej”. Nagrodę tę traktuję jako wyróżnienie nie tylko dla mnie, ale też dla Polaków pozbawionych w tym czasie własnego państwa.

D. Gratulujemy i cieszymy się razem z panem. Proszę nam jeszcze powiedzieć, czym się pan zajmował w pierwszych latach Wielkiej Wojny jak określano I wojnę światową.

S. Wyjechałem do Szwajcarii, tam zajmowałem się działalnością publicystyczną, polityczną i charytatywną. Wraz z Ignacym Paderewskim, wybitnym kompozytorem i politykiem, założyłem Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. D. Czas na ostatnie pytanie z mojej strony, niektórzy uważają, że pańskie powieści to gotowe scenariusze na potrzeby X Muzy. A co pan o tym myśli?

S. Myślę podobnie. Chociaż film to jeszcze młoda dziedzina sztuki, to jednak Francuzi i Włosi sfilmowali moją powieść historyczną pod tytułem „Quo vadis?” już w roku 1913…

D. Bardzo dziękujemy za to, że zechciał pan odwiedzić nas i udzielić wywiadu. Życzymy wszystkiego dobrego.

S. Dziękuję.

 

3. Piosenka: (na melodię utworu Czerwonych Gitar Kto za tobą w szkole ganiał…)

Dzięki komu świat przeczytał

O rozterkach latarnika?

Czy ty powiesz mi?

Dzięki komu, my Polacy,

Wiemy kim byli Krzyżacy,

Ty, to właśnie ty!

Tak dużo napisałeś,

Różnych książek chyba sto!

Tak bardzo się starałeś,

A my dziś możemy czytać to!

Dzięki komu Jerzy Hoffman

Wielkim reżyserem został?

Czy ty powiesz mi?

A Jerzy Kawalerowicz

Dzięki komu znów film zrobił?

Ty, to wszystko ty!

Tak dużo napisałeś…

Dzięki komu świat się wzruszył,

Błądząc w pustyni i w puszczy?

Czy ty powiesz mi?

A ci, którzy talent mieli,

losu Janka uniknęli.

Ty, to znowu ty!

Tak dużo napisałeś…

 

4. Uczniowie prezentują ciekawostki dotyczące pisarza:

@ Gdy w 1900 roku czytelnicy „Kuriera Warszawskiego” układali listę arcydzieł, na pierwszym miejscu znalazła się trylogia, na drugim „Quo vadis”, a do pierwszej dziesiątki wybrano jeszcze dwie powieści Sienkiewicza: „Bez dogmatu” i „Rodzinę Połanieckich”.

@ W tym samym czasie nazwisko pisarza przodowało na liście autorów książek najchętniej wypożyczanych.

@ W 1905 roku konkurentem Sienkiewicza na nagrody Nobla była między innymi Eliza Orzeszkowa.

@ W trakcie pisania powieści „W pustyni i w puszczy” pisarz przechodził jedną z wielu kuracji mlecznych, która polegała na piciu prawie wyłącznie mleka, dlatego noblista był ciągle zdekoncentrowany i w związku z tym pisanie szło mu dużo wolniej.

@ Twórczość Sienkiewicza chętnie i często tłumaczono na języki obce, na przykład nowela Janko Muzykant została przetłumaczona na blisko 40 języków.

@ W czasie pobytu w Stanach Zjednoczonych Sienkiewicz bardzo interesował się kulturą i życiem Indian. Uczył się ich sposobu myślenia, poznawał obce Europejczykom umiejętności takie jak: tropienie śladów, o tym później napisał w „Listach z podróży do Ameryki”.

@ Powieść „Krzyżacy” powstawała w różnych miastach (np. w Warszawie, Zakopanem) oraz w różnych państwach: w Polsce, Austrii, Francji, Szwajcarii i we Włoszech.

@ Przez napisaniem powieści historycznej „Krzyżacy” Sienkiewicz długo poznawał gwarę góralską, której elementy wykorzystał w stylizowanym języku tego utworu.

 

5. Piosenka:

Zawsze niech będzie „Potop”

I „W pustyni i w puszczy”,

Zawsze „Janko Muzykant”

I „Quo vadis” co dnia.

Zawsze „Ogniem i mieczem”

I „Pan Wołodyjowski”,

Zawsze smutny latarnik

I „Krzyżacy” i ja…

 

6. Przegląd postaci sienkiewiczowskich; wyznaczeni wcześniej uczniowie w formie słownej prezentacji oraz krótkich inscenizacji przedstawiają następujących bohaterów utworów Sienkiewicza: Staś Tarkowski, Nel Rawlison, Kali, Mea, Zbyszko z Bogdańca, Janko Muzykant, Pan Wołodyjowski, Zagłoba.

 

Staś Tarkowski

Ten chłopak sam – bez mamy i taty

Przemierzał kontynent, daleko od swej chaty

I chociaż się lękał, odważną miał minkę,

Bo przecież ochraniał małą dziewczynkę.

Gdy został porwany w słonecznej Afryce,

Przejechał wielbłądem na wskroś piaskownicę.

Z upałem i z zimnem tam walczyć się starał,

Bo ta piaskownica się zwie Sahara…

A potem uciekał przez wydmy i chaszcze

I zwierząt królowi zaglądał raz w paszczę…

Przedzierał się dzielnie przez krzaki i knieje

I wrócić do domu miał ciągle nadzieję.

I wrócił, i wytrwał, i mu się udało,

Choć czasem nie wszystko się dobrze układało.

A teraz właściwe wyciągnij wnioski:

Kto to wszystko przeżył?

To Staś Tarkowski!

 

Nel Rawlison

Odważna i dzielna, co tu kryć!

Choć czasem szeptała: ja chcę pić!

Do zwierząt szczęśliwą miała dłoń.

I przyznać to musiał nawet wielki słoń!

To ona pokazała każdej polskiej dziewczynie,

Jak należy chodzić, żeby przejść przez pustynię…

To ona osiągnęła w końcu bardzo ważny cel

Odnalazła swego tatę śliczna, mała, dzielna Nel…

Zbyszko z Bogdańca

Kiedy masz na wszystko czas,

Kiedy bawisz się i grasz,

Pomyśl czasem o rycerzu,

Co Zbyszkiem się zwał.

Kiedy szedł pod topór kata,

Smutna była jego buźka

Jednak go uratowała Młoda dama – Danuśka…

Ale później ją porwali,

Gdy na wojnie był – w swej pracy.

Przyjechali, podpalili,

Źli to ludzie ci Krzyżacy…

I umarła tam Danuśka.

Który Krzyżak jej to zrobił?

O to rycerz już nie pytał,

Pod Grunwaldem chwałę zdobył…

Kiedy masz na wszystko czas,

Kiedy bawisz się i grasz,

Pomyśl czasem o rycerzu

Co Zbyszkiem się zwał.

 

Janko Muzykant

Dawno temu, ale to prawda

Mieszkał sobie w jednej z wiosek

Mały, chudy, biedny, słaby,

Ale dobry bardzo chłopiec.

On uwielbiał słuchać dźwięków

I muzyki, oczywiście,

Lecz nie było wtedy radia

Czy w to uwierzycie?

Lecz usłyszał kiedyś skrzypki ,

Które brzmiały gdzieś we dworze.

I pomyślał, że też chciałby,

I posmutniał, bo nie może…

Jednak poszedł, wziął do ręki,

Chociaż bał się przez chwilę,

Wtedy wolny był jak gołąb

I szczęśliwy jak motylek!

Chciał wydobyć jakieś dźwięki,

Pragnął zagrać bardzo ładnie,

Potem ktoś go zauważył

I pomyślał, że coś kradnie.

Nikt nie poznał w nim talentu,

W szczere chęci nie uwierzył.

Dawno temu, ale prawda

Żył raz chłopiec – ryzykant,

Który umarł za muzykę

Zwał się Janko Muzykant.

 

Pan Wołodyjowski

W stepie szerokim….

Tak pieśń się zaczyna

O rycerzu niewielkim

I jego czynach.

Bił się rycerz ten z wrogami,

Choć był bardzo, bardzo niski,

Jednak tym się nie przejmował,

Zawsze pokonywał wszystkich…

Mały Rycerz – tak go zwano

Świetnie władał swoją szablą

I każdego wroga kraju

Przekazywał w darze diabłom.

Kilku świetnych miał przyjaciół,

Z których jeden bardzo wyrósł –

Adam Wójcik tamtych czasów

Podbipięta Longinus.

Drugi bardzo był przystojny

Oraz piękną miał wybrankę.

Wszyscy bardzo go lubili

I Skrzetuskim zwali Jankiem.

Jeszcze jeden był przyjaciel,

Z którym przygód przeżył wiele,

Lecz to inna już historia,

A więc o tym za chwilę…

Mały Rycerz,

wielki człowiek

Taki był i z tego słynął,

Bronił zawsze swej ojczyzny

I na polu bitwy zginął.

Teraz trochę pogłówkujcie,

Znowu wyciągnijcie wnioski:

Pieśń o Małym Rycerzu

To o Wołodyjowskim.

 

Zagłoba

Wielka postać, wielki rycerz,

Który zawsze chciał być górą,

I przewyższał wszystkich swą posturą.

Lubił sobie podjeść dużo,

Lubił sobie podjeść często.

W ciężkiej walce z półmiskami

Każdy poznał jego męstwo.

W głowie mnóstwo miał oleju

I dowcipu rubasznego,

Dzięki temu w pole wywiódł

Nawet Rocha Kowalskiego!

Był to pierwszy pacyfista,

Wiele istnień uratował.

Kiedy trzeba było walczyć

On się bardzo dobrze chował.

On diamentem był rycerstwa,

Jego dumą i ozdobą!

I w ten sposób, moi drodzy

Poznaliście się z Zagłobą.

 

7. Podsumowanie zajęć; rozmowa na temat książek Sienkiewicza czytanych przez uczniów, przeprowadzenie quizu, sprawdzenie kart pracy uzupełnianych podczas trwania lekcji.

Henryk Sienkiewicz – życie i twórczość

(karta pracy)

 

Uzupełnij poniższy tekst:

Sienkiewicz urodził się ……………………………..………. roku w ………….…………………… na Litwie. Do gimnazjum uczęszczał w Warszawie, egzamin maturalny zdał w 1865 roku, jego ulubionym przedmiotem szkolnym była …………..………………….. Rodzice pragnęli, aby Henryk został w przyszłości …………………………. Jego debiutancka powieść nosi tytuł ……………………………….. (1872 r.), w tym samym roku ukazał się utwór Humoreski z teki Worszyłły pod pseudonimem ………………………………. Majątek ziemski Oblęgorek koło Kielc otrzymał z okazji …………………………………………………………………………..……………….. Tam napisał między innymi powieść dla dzieci i młodzieży pod tytułem …………………………………………………………..……….. Nagrodę Nobla za „wybitne osiągnięcia pisarskie w literaturze epickiej” otrzymał w roku ………….………

 

Uzupełnij tabelę na podstawie prezentacji o bohaterach prozy Sienkiewicza:

bohater                                           literacki pojęcia, informacje, słowa kluczowe

wzór: Staś Tarkowski                  dzielny, odważny, wyzwolił Nel i siebie od śmierci

….